Thủy điện Sông Tranh 2: Ý kiến những nhà chuyên môn

Tôi không tin số liệu chủ đầu tư công bố

Trao đổi ý kiến với phóng viên, ông Lê Trí Tập, nguyên CT UBND tỉnh Quảng Nam, chuyên gia thủy lợi, cho rằng, việc cấp bách ngay bây giờ là các nhà khoa học vào cuộc, đưa ra những số liệu làm an dân. Còn những gì mà Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) công bố không thật sự khách quan.

Ông Lê Trí Tập cho hay, mấy chục năm công tác ở ngành thủy lợi cũng như ở cương vị lãnh đạo tỉnh Quảng Nam, ông đã biết và nghiên cứu về đới đứt gãy ở Trà My từ lâu.

“Không phải là chúng ta phát hiện mà là tài liệu của người Pháp công bố từ trước giải phóng. Có thể nói, sông Tranh 2 nằm giữa vùng giao nhau của 2 đường đứt gãy Tam Kỳ – Phước Sơn và Hương Nhượng – Tà Vi.

Cái tôi không hiểu là đã có cảnh báo động đất nhưng người ta vẫn làm 1 công trình rất cẩu thả, bằng chứng là rò rỉ nước ào ạt qua thân đập vào tháng 3 vừa rồi”.

- Có nghĩa việc tích nước của Sông Tranh 2 khiến động đất xảy ra thường xuyên?

Cần phải nghiên cứu kỹ lưỡng mới kết luận được, tuy nhiên, tôi thắc mắc với giả thuyết này. Nên nhớ rằng, hiện Sông Tranh 2 chưa tích nước cực đại thì lấy gì mà kích thích động đất do áp suất nước? Tôi nghiêng về giả thuyết động đất do kiến tạo cộng với một ít kích thích.

Có nghĩa là “động đất kép”, nếu đúng như vậy thì vô cùng nguy hiểm bởi nó có thể làm vỡ thân đập bất cứ lúc nào. Động đất do kiến tạo, có thể 1 dư chấn ngủ yên hàng trăm năm, nhưng chỉ đến 1 điểm thích hợp, nó sẽ đột ngột thức dậy.

Ở đây, sự tích nước bây giờ của Sông Tranh 2 (khoảng 200-300 triệu khối) đã đánh thức đới đứt gãy. Vì thế, không chỉ ở Sông Tranh 2 mà cả Nam Trà My, Phước Sơn, Nông Sơn, Hiệp Đức cũng đang bị rung lắc nhẹ.

Tôi cho rằng, các nhà khoa học khi đặt thiết bị quan trắc không nên chỉ đặt ở Sông Tranh 2 mà nên đặt khắp vùng Bắc Trà My để thu thập số liệu. Như thế mới chính xác được.

- Số liệu mà EVN công bố cho thấy thủy điện Sông Tranh 2 vẫn an toàn?

Ai kiểm chứng số liệu, thông tin đó là khách quan, đúng sự thật. Tôi nghi ngờ lắm. Đến cả báo chí còn bị cấm cửa trong thời gian dài, rồi lãnh đạo tỉnh, huyện bị qua mặt, cấm mang theo máy chụp hình khi vào hầm.

Số liệu ở đây, muốn trung thực nhất thì phải mau chóng lắp đặt thiết bị quan trắc khắp vùng. Các nhà khoa học ghi lại từng giờ, từng ngày trong vùng tâm chấn.

- Ngoài nguyên nhân khách quan nằm trong đới đứt gãy, còn nguyên nhân gì khiến đập thủy điện Sông Tranh 2 bị rò rỉ?

Giả thuyết thế này nhé, tôi mà là đương nhiệm Chủ tịch tỉnh, tôi bắt làm theo kiểu khác. Chặt chẽ hơn, chất lượng hơn và đúng quy trình. Tôi từng chỉ thẳng mặt chủ đầu tư, nói hiện tượng rò rỉ nước ở công trình là do không có lõi đồng ở giữa các khối bê tông hoặc có mà là hàng kém chất lượng.

Họ cứng họng không cãi được. Mà không chỉ Sông Tranh 2, hầu như 100% thủy điện ở Quảng Nam thiếu 3 điều cốt lõi: Cống xả đáy, diện tích hồ phòng lũ và hệ thống quan trắc. Vì sao? Vì họ sợ tốn tiền, họ chỉ nghĩ đến lợi nhuận.

Thủy điện Sông Tranh 2 – Ảnh: Bắc Bằng/ TTO

EVN vội kết luận rất nguy hiểm!

Ngày 6/9, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tiếp tục khẳng định, các đợt rung chấn vừa qua không ảnh hưởng đến công trình, các rung chấn thấp hơn cường độ kháng nén thiết kế của đập thủy điện Sông Tranh 2.

Tuy nhiên, theo chuyên gia, vấn đề cần được xem xét ở góc độ tổng thể của toàn bộ dự án.

Mới đây, GS.TS Nguyễn Thế Hùng, Phó CT Hội Cơ học Việt Nam, Trưởng Bộ môn cơ sở Kỹ thuật Thủy Lợi Khoa XD Thủy lợi-Thủy điện, ĐH Bách Khoa Đà Nẵng đã có cuộc trả lời phỏng vấn.

- Sau khi liên tiếp các trận động đất xảy ra từ ngày 3/9 đến nay, EVN một lần nữa khẳng định, đập thủy điện Sông Tranh 2 vẫn an toàn, cường độ các trận động đất đều thấp hơn khả năng kháng nén thiết kế của thân đập. Vậy người dân và chính quyền địa phương đã có thể yên tâm chưa, thưa ông?

Theo tôi, không thể yên tâm được. Và hiện tại, người dân cùng chính quyền địa phương không yên tâm là đúng.

Chỉ khi có 1 cơ quan độc lập gồm các nhà khoa học độc lập, làm việc độc lập đánh giá tất cả các hoạt động của công trình này từ khâu khảo sát, thi công, vận hành cho đến các hiện tượng xảy ra trong thời gian vừa qua thì người dân mới có thể yên tâm.

- Ông nhận định thế nào về hiện tượng sạt bờ vai thủy điện Sông Tranh 2 và sụt đất bên dưới chân đập vừa xảy ra mà EVN đang gia cố khắc phục ?

Chúng ta vẫn có thể thiết kế đập an toàn trong vùng động đất. Tuy nhiên, để làm được điều đó cần rất nhiều kinh phí và phải xem xét, đánh giá, tính toán đầy đủ các yếu tố liên quan.

Không chỉ vậy, công tác thi công có thực hiện đầy đủ các tính toán đó hay không mới là vấn đề. Trước đây, khi đi cùng đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Nam khảo sát thân đập cho thấy công trình đã rệu rạo lắm rồi.

Cái đập chắn chắn, nhưng gốc đập, đáy đập và nền đập yếu. Và nếu vấn đề này không được khắc phục triệt để thì đây là vấn đề rất nghiêm trọng, nhất là khi xuất hiện động đất kích thích do tích nước.

Dưới áp lực cột nước, nó có thể làm xói đáy đập. Và khi ấy, thân đập có cứng mấy cũng không thể giải quyết được vấn đề an toàn.

Vấn đề ở đây là cần xem xét tổng thể của công trình từ kết cấu thân đập, đáy đập, nền đập cho đến tất cả các hạng mục liên quan. Như bác sỹ vậy, cần chẩn đoán con bệnh chính xác từ các triệu chứng, chứ chưa chẩn đoán hết mà kết luận thì rất nguy hiểm.

Còn hiện tượng sạt lở bờ vai, theo tôi, đây là 1 hiện tượng rất nguy hiểm và chưa thể nói trước được điều gì.

- Được biết, động đất kích thích do tích nước chỉ xuất hiện rung chấn trong phạm vi hẹp. Nhưng ở Sông Tranh 2, rung chấn đã lan rộng đến các huyện lân cận, cách xa cả trăm km. Vậy bản chất của các trận động đất tại đây là gì ?

Trước tiên, đây là khu vực nằm trên đới đứt gãy và đã có những hiện tượng động đất. Nên khi có thêm nhân tố tác động, tình hình sẽ càng xấu hơn, động đất sẽ mạnh hơn và càng nguy hiểm hơn.

Như một cơ thể đã yếu, khi có thêm những yếu tố môi trường bất lợi nó sẽ làm cơ thể càng yếu đi. Thậm chí có thể tử vong.

Còn động đất nơi đây là động đất kích thích do tác động của công trình và tích nước gây ra. Tích nước càng cao, thì động đất càng mạnh. Và tôi vẫn giữ quan điểm “không nên tích nước đến mực nước dâng”, vì việc này rất nguy hiểm.

- Nếu sự cố xấu xảy ra, ai sẽ là người chịu trách nhiệm?

Luật pháp đã quy định, người nào quản lý, vận hành công trình là những người chịu trách nhiệm nếu công trình xảy ra sự cố.

Thậm chí những người ngăn cản việc kiểm tra, đánh giá chất lượng, sự an toàn công trình hoặc gây cản trở trong việc kiểm tra, khảo sát, đánh giá độc lập và không công khai vấn đề này thì những người đó là những người chịu trách nhiệm.

Nam Cường và Bửu Lân, Thủy Dương

Nguồn: Tiền Phong,  VTC News